Przed każdym lektorem i nauczycielem języka stoi jedno z ważniejszych, ale czasem i mniej wdzięcznych zadań, a mianowicie korygowanie błędów swoich uczniów. Dlaczego jest to zagadnienie mało wdzięczne? Ponieważ jest to temat, który czasem wywołuje niejasności po stronie uczącego, oraz chwilami mocne reakcje emocjonalne po stronie korygowanego.
Problemy związane z korygowaniem błędów
Niejasności zwykle dotyczą tego, kiedy, jak i w jakim zakresie należy korygować ucznia, tak, aby korekta nie tylko była skuteczna merytorycznie (czyli wprowadzała poprawną wersję językową), ale również brała pod uwagę jego zasoby poznawcze (czy nasz uczeń jest w stanie zrozumieć korektę?) i emocjonalne (czy jest w stanie ją zaakceptować?). Jeśli chodzi o stronę emocjonalną w kontekście korekty, problemem bywa fakt, że dla wielu osób bycie korygowanym jest mało przyjemne, a czasem wręcz wiąże się ze sporą traumą wyniesioną jeszcze ze szkoły. Zważywszy zaś pracę z dorosłymi, w grę wchodzą dodatkowo typowe dla tej grupy uczących się mechanizmy obronne ego; pracując z tą grupą klientów musimy pamiętać, że mamy przed sobą człowieka często na wysokim stanowisku, ze sporym doświadczeniem życiowym i zawodowym, codziennie zarządzającego dużymi zespołami lub milionowymi kontraktami, który doświadcza frustracji z powodu swojego poziomu języka i musi radzić sobie z poczuciem niskiej kompetencji w tym zakresie. Łatwo wtedy o negatywne odczucia w momencie bycia korygowanym, zaś lektor musi bardzo starannie dobierać czas, metody i środki korekty, jeśli nie chce doprowadzić do zniechęcenia ucznia.
W tym artykule przyjrzymy 5 błędom korygowania, podstawowym rodzajom korekty, oraz przedstawimy parę pomysłów, które sprawdziły się w przypadku naszym i naszych lektorów.
5 najważniejszych błędów korygowania.
- Brak jakiejkolwiek korekty słuchacza, lub korygowanie niedostateczne (niedostateczne pod względem wyjaśnień lub wolumenu korekty)
- Nadmierne korygowanie, wpływające negatywnie na swobodę wypowiedzi słuchacza
- Brak zróżnicowanych metod korekty (czyli stosowanie tylko jednego / dwóch sposobów, ciągle tych samych)
- Brak świadomości, że korekta ma swoje fazy (musimy pamiętać, że przeprowadzamy naszego słuchacza od poziomu nieuświadomionej niekompetencji do nieuświadomionej kompetencji, mając do pokonania jeszcze dwie fazy po drodze)
- Brak “kultury uczenia się na błędach” (chodzi tu głównie o to, w jaki sposób jest postrzegane popełnianie błędów przez daną osobę / organizację / kulturę - czy jako naturalny element działania i nauki, czy jako coś czego należy zdecydowanie unikać, a błąd jest postrzegany jako dowód niekompetencji i powód do wstydu)
Dwa podstawowe rodzaje korekty
Korygowanie natychmiastowe jest interwencją dziejącą się w czasie rzeczywistym, czyli reakcją nauczyciela bezpośrednio po popełnionym błędzie.
Korygowanie odroczone to korygowanie po pewnym czasie, przy czym czas ten może być różny w zależności od potrzeb słuchacza / nauczyciela czy wymogów sytuacji. Może ono być zrobione na przykład na tej samej lekcji - pod jej koniec, albo na lekcji kolejnej, albo jeszcze w innym czasie, jeśli na przykład korekta dotyczy większego tematu, do którego nauczyciel chce przygotować specjalne materiały.
Poprawianie natychmiastowe - przykładowe techniki
- UŻYCIE INTONACJI: stopujemy ucznia, powtarzamy, co powiedział ze znakiem zapytania w głosie, co stanowi sygnał do korekty
- WSKAZÓWKA USTNA: stopujemy ucznia, mówimy, żeby skorygował złą wypowiedź, podpowiadając CO dokładnie (np czas / przyimek / przedimek, itd)
- POMOCE WIZUALNE / GESTY / MIMIKA: stopujemy ucznia w jego wypowiedzi, używając znanego obu stronom sygnału wizualnego; może to być gest dłonią, uniesienie brwi, pokręcenie głową, plakietka z jakimś symbolem - jest to często łagodniejsza forma sygnalizowania, że coś jest nie w porządku (przy czym ma zastosowanie raczej do korygowania utrwalonych błędów typowych, które uczeń jest w stanie sam skorygować, jeśli błąd zostanie mu zasygnalizowany)
- PYTANIA BEZPOŚREDNIE: stopujemy ucznia i pytamy, czy może to powiedzieć w jakiś inny, lepszy sposób
- BEZPOŚREDNIA KOREKTA: stopujemy ucznia, korygujemy frazę, prosimy, żeby powtórzył
CZEGO UNIKAĆ:
- automatycznego poprawiania błędów ucznia, przy czym nawet bez proszenia, aby powtórzył
Z naszego doświadczenia wynika, że najczęstszym błędem i problemem jest automatyczne poprawianie ucznia przez lektora, często nawet bez proszenia, aby słuchacz powtórzył poprawną formę. Jest to jedna z najmniej skutecznych metod korygowania.
Korygowanie odroczone
Kluczem do sukcesu w korygowaniu odroczonym jest robienie sobie notatek z błędów pojawiających się w wypowiedziach ucznia / uczniów, do czego potrzebujemy takiego zadania, które nas UWALNIA z aktywnego uczestnictwa w konwersacji, lub, alternatywnie, wypracowania sobie umiejętności jednoczesnego notowania i uczestniczenia w lekcji (jest to umiejętność którą można wyćwiczyć).
Forma notatek nie ma większego znaczenia, ważne jest natomiast, żeby zrobić z tych notatek konkretny użytek, czyli “wrócić” z nimi do ucznia.
MOŻLIWOŚCI:
- błędy wynotowane w trakcie zajęć wypisujemy na tablicy / slajdach pod koniec i prosimy uczniów o ich korektę
- wynotowujemy błędy z różnych zajęć i potem prezentujemy jako rozgrzewkę, na przykład jako “nasze ulubione / typowe błędy”
- błędy możemy ukryć wśród zdań poprawnych i poprosić o ocenę, czy dane zdanie jest poprawne, czy nie, i skorygowanie błędnego (technika przydatna raczej na wyższych poziomach i u uczniów z większym wyczuciem języka; ale świetnie się sprawdza w budowaniu świadomości różnego rodzaju błędów)
- stosowanie SYMBOLI do różnego rodzaju błędów, sygnalizujących uczniom, z czym mają do czynienia (można przykładowo stosować skróty, na przykład dla języka angielskiego: G - grammar, V - vocab, P - pronunciation, itd)
- indywidualny arkusz oceny - co jakiś czas możemy zrobić indywidualny arkusz oceny dla poszczególnych słuchaczy, dając każdemu z nich bardziej obszerną informację zwrotną. Na arkuszu można wypisać: dobrze / źle / skoncentruj się na, plus przykłady wypowiedzi ucznia ilustrujące dany błąd lub szczególnie dobrą strukturę
- bardziej rozbudowany arkusz oceny - raz na jakiś czas można się pokusić o jeszcze obszerniejszą ocenę naszego ucznia, zbliżoną do audytu, i dać wtedy uczniowi nie tylko arkusz informujący o ich błędach, ale również ZALECENIA jak z danym błędem mogą pracować oraz z jakiś zasobów korzystać.
CZEGO UNIKAĆ:
- nie zaadresowania błędów w pełni, czyli braku obszerniejszego wytłumaczenia, jeśli na przykład uczeń popełnia błąd z niewiedzy
- braku konsekwencji w korygowaniu - jeśli zabieramy się za korygowanie jakiegoś błędu, powinniśmy być w tym konsekwentni
- korygowaniu za wielu błędów na raz
- oczekiwanie od uczniów będących na niższych szczeblach wiedzy umiejętności skorygowania błędu po jedno lub parokrotnym poprawieniu. Pamiętajmy, że automatyzacja poprawnych form zajmuje CZAS i wymaga ĆWICZEŃ!
Kiedy najlepiej korygować? Co i w jakiej ilości?
Często spotykamy się z pytaniem, kiedy najlepiej korygować ucznia i czy korygować wszystkie pojawiające się błędy, czy tylko wybrane? Jak w wielu przypadkach, odpowiedź jest wielowymiarowa i zależy od sytuacji. Zależy od naszego celu, jak również od cech osobowych i preferencji naszego słuchacza. Dlatego najlepszą odpowiedzią będzie zapytać swojego słuchacza, jak chce być korygowany, oraz użyć własnego doświadczenia z danym uczniem i naszego wyczucia i zmysłu obserwacji. Jeśli widzimy, że korekta jest przyjmowana chętnie, to korygujemy w miarę pojawiania się błędów i naszej decyzji, że dany błąd wymaga tej korekty. Jeśli zaś nasz uczeń reaguje nerwowo na bycie korygowanym, szukamy odpowiedniego momentu do przeprowadzenia korekty oraz staramy się go na nią przygotować wcześniej (np sygnalizując "na dzisiejszych zajęciach skupimy się na popularnych błędach").
Kiedy zatem błąd wymaga korekty? Generalna zasada jest taka - korygujemy błędy, które zaburzają komunikację. Do nich na pewno zaliczamy większość błędów w wymowie, oraz pewne błędy gramatyczne i leksykalne. Ważne jest, aby korygować błędy zgodnie z poziomem ucznia (jeśli uczeń z poziomu A2 popełni błąd w strukturze 2nd conditional to możemy przymknąć na to oko, natomiast jeśli będzie popełniał błędy w odmianie czasownika to BE, to już powinniśmy zdecydowanie interweniować).
Mamy nadzieję, że powyższe wskazówki okażą się pomocne dla szerokiego grona odbiorców i wspomogą warsztat metodyczny nauczycieli języków obcych.
O autorce:
