KOMPETENCJE ZDOBYWANE W TRAKCIE NAUKI JĘZYKA
Nauka języka obcego to często proces wieloetapowy i prowadzący przez opanowanie różnorodnych umiejętności. Aby móc powiedzieć, że potrafi posługiwać się językiem obcym, uczący musi opanować między innymi następujące elementy:
- musi nauczyć się rozumieć ze słuchu, czyli rozpoznawać, co ktoś do niego mówi, radząc sobie z różną prędkością mówienia, różnymi rodzajami akcentów, a czasem i z wadami wymowy rozmówcy;
- musi doszlifować wymowę, czyli nauczyć się produkować określoną wersję fonetyczną tak, aby słuchający był go w stanie zrozumieć;
- musi opanować określony zasób słów, których potrzebuje w kontekście swoich celów; przy czym należy pamiętać, że znajomość słów to nie tylko znajomość ich znaczeń, ale też ich wymowy oraz określonych konstrukcji gramatycznych, jakich te słowa wymagają do poprawnego użycia;
- musi nauczyć się struktur gramatycznych, pozwalających na przekazywanie znaczeń zgodnie z jego intencją;
- ostatecznie, powinien nauczyć się rozróżniać niuanse stylistyczno-kulturowe, czyli być w stanie tak tworzyć swoją wypowiedź, aby dopasować ją do określonego kontekstu użycia (np. inaczej będziemy rozmawiać w gronie przyjaciół czy znajomych w czasie wolnym, a inaczej na formalnym spotkaniu biznesowym).
Jest to sporo różnych umiejętności, które składają się na kompetencję posługiwania się językiem obcym. Dlaczego od tego zaczynamy? Po to, żeby lepiej zrozumieć, co może kryć się pod dość enigmatyczną nazwą “bariera językowa”, z którym to sformułowaniem niejednokrotnie spotykamy się w trakcie naszej pracy z różnymi kursantami.
CZYM JEST BARIERA JĘZYKOWA?
Ważne jest, abyśmy precyzyjnie określili problem, jako że od precyzyjnego określenia problemu zależy skuteczność jego rozwiązania.
Dzięki naszemu wieloletniemu doświadczeniu, możemy z pewną dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, że kiedy uczący się mówi o barierze językowej, może mieć na myśli jeden lub kilka z poniższych problemów:
BRAKI TECHNICZNE lub MERYTORYCZNE:
- braki w słownictwie, szukanie w pamięci potrzebnych do przekazania treści słówek
- braki w gramatyce (nieznajomość pewnych struktur) lub brak w pewności posługiwania się znanymi już strukturami gramatycznymi
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE dla osób starających się opanować język:
- wahanie się w trakcie mówienia, pauzy dla szukania słówek, zmiany intencji i wybór innego sposobu powiedzenia tego samego
- trudności w mówieniu w ten sam sposób w języku obcym jak w języku ojczystym (jeśli na przykład ktoś ma bardzo bogaty zasób słownictwa we własnym języku, często przeżywa frustrację spowodowaną tym, że nie może w taki sam sposób wypowiadać się w języku obcym; frustrację może rodzić również wyszukiwanie dokładnych odpowiedników wyrażeń z języka rodzimego, powodujące przerwy w wypowiedziach)
CZYNNIKI EMOCJONALNE:
- strach przed oceną / byciem ocenionymi przez osoby trzecie, połączony z chęcią, żeby dobrze “wypaść” i być dobrze ocenionym
- odczuwanie wstydu, że w “tym wieku” lub “na tym stanowisku” jeszcze się nie zna języka wystarczająco dobrze
- przeżywanie stresu, związanego z korzystaniem z narzędzia, którego nie ma się dobrze opanowanego (możemy to porównać do stresu związanego z prowadzeniem samochodu w dłuższej trasie lub w ruchliwym mieście, gdy nie mamy zbyt wiele praktyki)
- przykre doświadczenia z przeszłości (szkoła, poprzednia praca, poczucia bycia zmuszanym do nauki języka)
- braki w ogólnej pewności siebie
JAK PRZEŁAMAĆ BARIERĘ JĘZYKOWĄ?
Aby móc poradzić sobie z barierą, której doświadczamy, musimy przede wszystkim zdefiniować, do której kategorii należy nasz problem - czy jest związany z brakami “technicznymi”, czy z czynnikami emocjonalnymi, czy też po prostu jest związany z naturalnymi cechami posługiwania się językiem obcym?
Metody poradzenia sobie zależą właśnie od kategorii doświadczanych trudności. Przyjrzyjmy się zatem paru sposobom, jakie możemy zastosować, aby poradzić sobie z odczuwaną barierą językową.
BRAKI TECHNICZNE / MERYTORYCZNE
SŁOWNICTWO:
Jeśli problemem są braki w zasobie słownictwa lub kłopoty z pamiętaniem słówek, najprostszym rozwiązaniem jest zintensyfikowanie nauki słownictwa, przez wykorzystanie efektywniejszych metod jego nauki, zwiększenie ilości i/lub częstotliwości powtórek (np. za pomocą platformy e-learningowej) oraz wybór metod skutecznych w naszym indywidualnym przypadku. Czasem trzeba trochę poeksperymentować, aby trafić na metodę / technikę, która najlepiej sprawdza się dla nas.
GRAMATYKA:
Gramatyka jest odrębną kategorią, ponieważ wielu z naszych słuchaczy mówi nie tyle o zupełnej nieznajomości struktur, ale o braku PEWNOŚCI, którą z nich należy w danym momencie użyć. Co to właściwie oznacza?
Niepewność w użytkowaniu określonych struktur może oznaczać dwie rzeczy:
- albo nie mamy utrwalonej danej struktury, w zakresie formy lub użycia
- albo nie bardzo rozumiemy, kiedy jaką strukturę należy użyć, bo nie rozumiemy roli tej struktury w danym systemie gramatycznym
W pierwszym przypadku potrzebujemy więcej ćwiczeń na utrwalanie formy oraz więcej praktycznego użycia danej w formy w różnych sytuacjach językowych.
W przypadku drugiego problemu, potrzebujemy lepszego i bardziej wnikliwego spojrzenia na miejsce danej struktury w systemie gramatycznym języka.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE dla nauki języka obcego:
W przypadku nauki języka obcego kursanci mają czasem nierealne lub wygórowane oczekiwania wobec swoich możliwości, i zapominają, że język jest żywym tworem, zaś mówienie w jakimkolwiek języku charakteryzuje się pewnymi określonymi cechami, które pojawiają się niezależnie od tego, czy mówimy w języku obcym czy rodzimym. Takimi cechami są na przykład pauzy dla zebrania myśli, przerywanie myśli w środku zdania i zaczynanie myśli od nowa, czasem gubienie się w wątkach czy nawet zapominanie słówek (czyż nie zdarzyła się nigdy Tobie Czytelniku sytuacja, gdy miałeś coś “na końcu języka”, a jednak słowo Ci umykało?).
Aby poradzić sobie z tego typu trudnościami, należy ten fakt po prostu zaakceptować i nie martwić się zanadto, że zaczynamy jakieś zdanie w jeden sposób, a kończymy zupełnie inaczej.
CZYNNIKI EMOCJONALNE
Ze względu na specyfikę uczenia się osób dorosłych oraz cechy charakterystyczne tej grupy wiekowej, można z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, że wielu z uczących się języka obcego będzie przeżywać jakąś formę wstydu, obawy przed oceną czy też stresu w trakcie nauki języka. Jest to cecha opisana i zbadania w różnego rodzaju badaniach i traktowana jako nierozerwalnie związana z przynależnością do pewnej grupy wiekowej. Oczywiście, natężenie tych emocji zależeć będzie już od konkretnej jednostki i można na nie w pewien sposób wpływać.
Najlepszym wyjściem z tej sytuacji jest działanie dwutorowe:
Po pierwsze, należy jak najwięcej ćwiczyć w miarę bezpiecznych dla siebie warunkach (np. na zajęciach z nauczycielem) oraz, z czasem, odważać się na różnego rodzaju eksperymenty i ryzykować mówienie w danym języku, stopniując sobie trudność. Na przykład, warto zaczynać od znanych tematów w rozmowach z nienatywnymi użytkownikami języka, przechodząc przez etapy pośrednie, aż do momentu, kiedy będziemy w stanie rozmawiać z native speakerami na różne tematy.
Drugim elementem radzenia sobie z tym problemem jest zastosowanie wspierającego dialogu wewnętrznego, w którym to dialogu będziemy mówić do siebie samego komunikaty wspierające, zamiast tych o charakterze negatywnym (co bardzo często robi wielu z nas).
Przykładowo, możemy wspierać swój proces nauki, stosując następujące komunikaty:
- “Mam prawo popełnić błąd”
- “Jak popełnię błąd, nic wielkiego się nie stanie”
- “Uczę się, mam prawo popełniać błędy”
lub inne podobne komunikaty, które zmniejszają stres i napięcie związane z nauką języka obcego.
Najlepszą metodą na przełamanie tzw. bariery językowej jest tak naprawdę bycie wrzuconym na głęboką wodę, kiedy to jesteśmy ZMUSZENI do posługiwania się językiem i nie mamy innego wyjścia. Najczęściej wówczas spinamy się i wspinamy na wyżyny naszych umiejętności, ostatecznie dowiadując się, że nasze umiejętności są całkiem spore. Potem pozostaje nam już tylko uwierzyć, że możemy tak na co dzień, i hulaj dusza! Zaczynamy doświadczać innego stanu, który możemy określić jako "płynność językowa" i jesteśmy gotowi cieszyć się nauką i używaniem języka, a nie przeżywać stres, że coś robimy nie tak jak trzeba. Czego wszystkim naszym Słuchaczom oraz innym uczącym się języka obcego z całego serca życzymy. 🙂
O autorce:
